در حالی‌که چین تهدید به وضع محدودیت صادراتی بر مواد معدنی کمیاب کرده است، ایالات متحده و متحدانش در تلاش‌اند تا با تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین و سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری، به خودکفایی برسند؛ اما کارشناسان تأکید دارند شکستن سلطه چین بر زنجیره جهانی مواد معدنی کمیاب، دست‌کم یک دهه زمان خواهد برد.
به گزارش روابط عمومی شرکت صدر معادن ایرانیان، در حالی‌که چین تهدید به وضع محدودیت صادراتی بر مواد معدنی کمیاب کرده است، ایالات متحده و متحدانش در تلاش‌اند تا با تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین و سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری، به خودکفایی برسند؛ اما کارشناسان تأکید دارند شکستن سلطه چین بر زنجیره جهانی مواد معدنی کمیاب، دست‌کم یک دهه زمان خواهد برد.
تحلیلگران و فعالان صنعت معدن معتقدند حتی با اراده سیاسی پایدار و تزریق سرمایه کلان، ایجاد زنجیره تأمین مواد معدنی کمیاب مستقل از چین طی ده سال آینده دشوار است.
این فرآیند شامل ساخت شبکه‌ای پیچیده از استخراج، فرآوری، فلزپوشانی و تولید آهنرباهای صنعتی است؛ زنجیره‌ای که چین از دهه‌ها پیش بر آن سلطه پایدار یافته و اکنون حدود ۷۰ درصد استخراج و ۹۰ درصد فرآوری جهانی این مواد را در اختیار دارد.
وابستگی عمیق غرب به مواد معدنی چین
بر پایه داده‌های شرکت Adamas Intelligence، ایالات متحده سالانه حدود ۱۰ هزار تُن آهنربای نئودیمیومی از چین وارد می‌کند و اروپا بیش از ۲۵ هزار تُن.
با توجه به رشد تقاضا در صنایع خودروهای برقی، انرژی‌های نو و تسلیحات هوشمند، این ارقام تا دهه آینده چند برابر خواهند شد.
رایان کاستیلو، بنیان‌گذار آداماس، می‌گوید: «برای ایجاد زنجیره تأمینی با وسعت و عمق کافی جهت پشتیبانی از تقاضای رو به رشد، غرب به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز دارد.»
اقدامات واشنگتن؛ از مزوری تا استرالیا
ایالات متحده برای کاهش وابستگی، سیاست فعالی را دنبال می‌کند. در دوران دونالد ترامپ پروژه‌هایی از جمله ذخیره‌سازی راهبردی مواد معدنی حیاتی، تسریع استخراج در خاک آمریکا و سرمایه‌گذاری در دو شرکت کانادایی به اجرا درآمد.
ماه گذشته نیز شرکت U.S. Strategic Metals با مشارکت سازمان پروژه‌های مرزی ارتش پاکستان قراردادی برای صادرات مواد معدنی امضا کرد.
همچنین واشنگتن با اوکراین و استرالیا توافق‌هایی را منعقد کرده است. بر پایه آخرین توافق با آنتونی آلبانیز نخست‌وزیر استرالیا، دو کشور تا سقف ۸.۵ میلیارد دلار در طرح‌های استخراج و فرآوری عناصر نادر خاکی مانند تربیوم، ایتریوم، هولمیوم و اربیوم سرمایه‌گذاری خواهند کرد.
با وجود ذخایر چشمگیر استرالیا، طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) ذخایر این کشور تنها حدود یک‌هفتم ذخایر چین است.
برنامه اروپا: قانون «مواد خام حیاتی»
اتحادیه اروپا نیز طبق قانون Critical Raw Materials Act (2024) هدف‌گذاری کرده است تا ۴۰ درصد نیاز سالانه مواد معدنی کمیاب خود را تا سال ۲۰۳۰ در داخل قاره تأمین کند.
در همین مسیر، اولین کارخانه تولید آهنربای اروپایی در شهر ناروا، استونی افتتاح شد و فرانسه نیز از طریق شرکت «سولوی» خطوط فرآوری جدیدی به بهره‌برداری رسانده است.
آسیا در مسیر استقلال معدنی
کشورهای هند و ژاپن نیز طرح‌هایی را برای توسعه تولید داخلی Magnets و مشارکت در معادن فراسرزمینی کلید زده‌اند.
به گفته رحمان دایان، مدرس ارشد مهندسی منابع معدنی در دانشگاه نیو ساوت ولز: «کشورهای غربی و آسیایی با وجود در اختیار داشتن ۳۵ تا ۴۰ درصد از ذخایر جهانی، تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد ظرفیت پالایش و فرآوری را دارند.»
تحلیل کارشناسان: زمان، نه پول
راس چندلر، پژوهشگر دانشگاه ملی استرالیا، روند فعلی را یک «فرایند چنددهه‌ای» توصیف می‌کند.
او می‌گوید: «حتی با اراده سیاسی قوی، مجوزدهی، تأمین مالی و راه‌اندازی فنی این پروژه‌ها زمان‌بر است؛ توسعه ظرفیت فرآوری برای آمریکا و متحدانش حیاتی‌تر از اکتشاف ذخایر جدید است.»
همچنین هیلی چَنر از دانشگاه سیدنی تأکید دارد: «چین دهه‌ها پیش زنجیره صفر تا صد مواد معدنی نادر را ـ از استخراج تا تولید نهایی ـ تحت کنترل گرفت. همین زنجیره یکپارچه رمز برتری چین در این صنعت است.»
چشم‌انداز ۲۰۳۵؛ رقابت ژئوپلیتیکی ادامه دارد
برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند حتی در صورت تحقق خودکفایی نسبی آمریکا و متحدان تا سال ۲۰۳۵، رقابت راهبردی با چین فروکش نخواهد کرد.
به گفته کِرم قاسم از مؤسسه مطالعات راهبردی مالزی: «مانع اصلی پول نیست، بلکه زمان و ثبات سیاسی است. کاهش وابستگی، تضاد ژئوپلیتیکی با چین را از میان نمی‌برد، بلکه آن را به حوزه‌های جدید فناوری و ارزش افزوده منتقل می‌کند.»